Qadın- katın- hatun… – İradə Tuncay yazır

Qadın kəlməsinin nə anlama gəldiyini kim bilir ? Ya da kim bilmir? Əslində müraciət formaları ,xitabların ifadəsi toplumun təfəkkür və zehniyyətinin ifadəsidir.

 

Başqalarını təqdim etməyə çalışdığımız hər kəlmə onları deyil də bizim öz mədəniyyətimizi,duyğularımızı,düşüncələrimizi ,hansı mühitdə formalaşdığımızı əks etdirir.

 

Qadın- katın-hatun… Sözün kökü katın.Orta Asiyada ,İpək yolu üzərində 9-cu əsrə qədər önəmli dillərdən sayılan Soqd dilindən türkcəyə keçmiş bir sözdü.Və əsrlərlə dəyişimə uğrayaraq bu gün işlətdiyimiz qadın kimi işlənir.

 

Qadın –yəni önəmli birinin,liderin yarı(sı). Kraliça… Xan-ım . Xan –türk –moğol ulusunda “hökmdar”,”ulu insan”. Moğol ,Altay ləhcələrində “Kan”(Gan) şəklində işlədilən ,farsca “şah”,ərəbcə “məlik “ kimi ifadə olunan statusun o biri yarıya müraciəti.

 

Rəvayəti bəlkə bilirsiz –Mete Xan hüzuruna gələn qonaqlara yarını göstərib –siz mənə Xan-ım deyirsiz, bax bu da mənim Xan-ım… Bəyim müraciəti də eyni etimologiyaya dayanır. Banu isə farscadan gəlir –bunun məncə erkək tərəfi yoxdu. Yəni nə demək istəyirəm –tarixin əvvəllərinə getsək türk düşüncəsində indi bol-bol istifadə olunan gender anlayışı önə çıxır. Və sonra arvad sözcüyü gəlir ki, kökü ərəbcədir və nədənsə neqativ çalardan qaçmaq olmur….